Poëziealbum van Truida Holthaus

Jaren geleden kocht ik een fraaie poeziealbum uit het eind van de 19e eeuw.

Afbeelding links: het betreffende album met een bewerkte leren kaft in twee kleuren en voorzien van een zilveren embleem bestaande uit een schild met daarop een vogel met uitgespreide vleugels. Bladzijden goud op snee.

Afbeelding rechts: Het witte huis aan de Brouwersgracht nummer 120 te Amsterdam waar  Geertruida op 29 december 1941  (63) overleed.

 Vanwege de toenemende toegankelijkheid via internet van archieven en kranten ben ik onlangs op zoek gegaan naar de eigenaresse van het album. De eigenares van het album wordt door de schrijfsters in het album meestal Truida genoemd, maar ook wel Gertruda. Haar broer ondertekend zijn gedicht met “Ter gedachtenis aan Uwer broeder A. Holthaus”. Zo weten we dat de eigenaresse (Ger)Truida Holthaus moet zijn.

Het eerste gedicht in het album is van tante Elisabeth uit het Duitse stadsdeel  Elberfeld van de stad Wuppertal. Zij schrijft:

Unschuld, Vernunft, Fleiß und Frohsinn,
Sind das Mädchens Feinskleid,
Das ihr Kranz ist Herzensgüte,
Und ihr Kleinod: Häuslichkeit!

Drei Engel mögen dich besuchen
In deiner jungen Jugendzeit,
Und die drei Engel die ich meine
sind: "Liebe, Glück, Zufriedenheit!"

Liebe Truida, beim Durchlesen dieser Zailer
gedenk deiner dich liebenden

Tante Elisabeth
Elberfeld, den 1. Januar 1890

Tante Elisabet is Elisabeth Auguste Oster, geboren op maandag 19 februari 1855 te Bonn als dochter van Alexander Friedrich Oster en Gertrud Jacobine Pannes, overleden op 40 jarige leeftijd te Elberfeld op vrijdag 10 januari 1896. Elisabeth trouwde op zaterdag 17 september 1881 te Elberfeld met een broer van Truida haar vader, de koopman Franciscus Johannes Arnoldus Holthaus, geboren op donderdag 19 september 1850 te Groningen als zoon van de koopman en manufacturier Johann Arnold Josephinus Holthaus en Geertruida Maria Koopmans, overleden op 56 jarige leeftijd te Elberfeld op zaterdag 13 oktober 1906.

Afbeelding links: het in 1875 door Emil Uellenberg gebouwde huis aan de Briller strasse 4 in Elberfeld (Wuppertal). Echtpaar Holthaus Oster huurde het huis vanaf 1875 en werd in 1902 eigenaar. In 1913 wordt het huis door de erven Holthaus aan Lucius & Bruning verkocht, vervolgens werd IF Farbindustrie AG in 1937eigenaar. In 1963 wordt het huis aan Frau Rathje (geboren Fedders) verkocht, die er een pension begint. In 1982 werd haar dochter Anke eigenares van het monumentale pand. Zij gaf in 1991 opdracht tot het renoveren van het interieur. Hierbij werden fraaie wandschilderingen en stucwerken teruggevonden, die vervolgens door deskundige vaklieden werden gerestaureerd. Het huis is op 18 september 1990 op de Duitse monumentenlijst (Denkmalschutz) geplaatst. De huidige eigenaar bewoner is Anke Lingel-Roscher, geboren Rathje.   (foto Brigit Liljestrom).

Het echtpaar Holthaus Oster woonden met hun twee dochters Gertrud Maria Antoinette Elisabeth Holthaus, geboren op dinsdag 2 september 1884 te Elberfeld en Louise Maria Alexandrine Holthaus, geboren op dinsdag 11 augustus 1885 te Elberfeld in een drie verdiepingen tellende patriciërswoning aan de Briller strasse 4 in Wuppertal. In 1905 werd Truida haar oom Arnold ingevolge Koninklijke machtiging tot viceconsul der Nederlanden benoemd en in die hoedanigheid door de Duitse regering erkend (bron: Nederlandsche Staatscourant 03-01-1905). Omstreeks juni 1906 werd hij tot ridder van de 4e klasse der orde van den Rooden Adelaar van Pruisen benoemd (bron: Arnhemsche courant 05-07-1906). De geboortes van Truida haar nichtjes Elisabeth 1884 en Louise werden in de Nederlandsche Staatscourant van 22 januari 1916 vermeld. Arnold Holthausen was eigenaar van meubelstofweverij Fa. Holthaus & Co in de Alsenstrasse 16 te Wuppertal. (afbeelding rechtsboven)

De familienaam Holthaus is volgens de volkstelling van 1947 in Nederland zeldzaam. Er werden toen in Nederland 115 personen met deze naam geteld, waarvan de meeste (48) in Amsterdam. Vanwege het ontbreken van geboorte en of doop in WieWasWaar van de stad Amsterdam moest ik zoeken in de niet geïndexeerde gegevens op zoekakten.nl Hier vond ik de geboortegegevens van Geertruida Maria Theodora (Truida) Holthaus. Zij werd op 18 juli 1878 in Amsterdam geboren als dochter van Antonius Bernardus Aloisius Albertus Holthaus en Christine Henriette Mahler. Geertruida zal in 1890 dus 12 jaar oud zijn geweest toen ze het album kreeg. Geertruida is waarschijnlijk nooit getrouwd en overleed op 63 jarige leeftijd te Amsterdam op 29 december 1941 in een huis aan de Brouwersgracht no. 120.

Geertruida werd geboren in een welgesteld Rooms Katholiek gezin dat aan de toen nog niet gedempte gracht van de Nieuwezijds Voorburgwal no. 104 in Amsterdam woonde, waar haar vader het beroep van commissionair en koopman uitoefende. Ook haar vriendinnen die een gedicht in haar album schreven behoorden eveneens tot welgestelde Rooms Katholieke gezinnen.

Afbeeldingen rechts: Overlijdensadvertentie van Truida in De Tijd, godsdienstig-staatkundig dagblad van 30 december 1941.

Het gezin Holthaus

Antonius Bernardus Aloisius Albertus Holthaus roepnaam Anton, commissionair en koopman, geboren te Groningen op 6 juli 1848, wonende op de Nieuwe Zijds Voorburgwal nummer 104 te Amsterdam, overleden aldaar op 3 juni 1909, 60 jaar oud, zoon van Johann Arnold Josephinus Holthaus (koopman) en Geertruida Maria Koopmans.
Antonius is getrouwd te Amsterdam op 24 mei 1877, op 28-jarige leeftijd met Christine Henriette Mahler roepnaam Henriëtte (20 jaar oud), handelsagente, geboren te Amsterdam op 24 december 1856, overleden aldaar op 19 maart 1932 Keizersgracht 73, 75 jaar oud, dochter van Theodor Johann Joseph Mahler (commissionair) en Caroline Amalie Wehmhoff. Christine haar zuster  Agnes Amalie Mahler 1855-1939 trouwde in 1883 met Jacobus Johannes Willebrordus Luns 1859-1926, oudoom van Joseph Luns 1911-2002 Nederlands diplomaat, politicus en secretaris-generaal van de NAVO

 Uit dit huwelijk:

1.    Geertruida Maria Theodora Holthaus, geboren te Amsterdam op 18 juli 1878, aldaar ongehuwd overleden  op 29 december 1941, Brouwersgracht 120, 63 jaar oud.

2.    Carolus Johannus Arnoldus Josephus Holthaus, geboren te Amsterdam op 24 juli 1880, aldaar overleden in september 1924, 44 jaar oud.

3.    Agnes Carolina Henriette Maria Holthaus, geboren te Amsterdam op 23 juni 1882, aldaar ongehuwd overleden op 11 november 1957, 75 jaar oud. Agnes was lid van de Derde Orde van de heilige Dominicus (Derde orden zijn religieuze verenigingen van mensen die zich aansluiten bij een kloosterorde zonder daar volledig lid van te worden of in te treden).

4.    Aloisius Leonardus Ignatius Josephus Holthaus, roepnaam Leo, geboren te Amsterdam op 7 juli 1884, wonende aldaar, overleden aldaar op 23 november 1947, 63 jaar oud. Aloisius is getrouwd te Amsterdam op 15 augustus 1935, op 51-jarige leeftijd met Anna Maria Alida Peters (35 jaar oud), geboren te Amsterdam op 25 februari 1900, dochter van Christiaan Hendricus Lodewijk Peters en Maria Geertruida Johanna Coelen. Anna haar moeder overleed op 24 mei 1905 toen ze 5 jaar oud was. Haar vader hertrouwde 10 oktober 1906 met Alberdina Wilhelmina Numan (1870-1943). Kennelijk was dit de reden dat Anna op 10 januari 1911 naar een  meisjesinternaat De GoedeHerder te Rheden-Velp werd gezonden.  (tussen 1892 tot 1973, dreven de Zusters van de Goede Herder op het landgoed Larenstein aan de rand van Velp een internaat waar meisjes die door hun karakter,  huislijke of maatschappelijke omstandigheden in de problemen waren gekomen, onder streng regime werden opgevoed en naar school gingen). 

5.    Josephus Emanuel Maria Johannes Holthaus, electricien, geboren te Amsterdam op 7 oktober 1887. Josephus is getrouwd te Amsterdam op 13 maart 1918, op 30-jarige leeftijd met Jansje Pondman (32 jaar oud), geboren te Zaandam in het jaar 1886, dochter van Peter Pondman en Jannetje Terweij.

De beide broers Aloisius en Josephus dreven samen een Electrotechnisch Installatiebureau onder de naam "Firma Holthaus & Co.". Op 28 April 1911 ging de firma failliet. Zij woonden toen aan de Keizersgracht no.73 in Amsterdam (uit: Algemeen Handelsblad van 29-4-1911).

Deze Gronings / Amsterdamse  familie Holthaus stamt af van de in het Duitse plaatsje Crapendorf wonende gezin van de koopman Johan Heinrich Holthaus en Regina Schreuder. Hij of zijn voorouders zullen afkomstg zijn van een 20 km westerlijker gelegen buurtschap Holthaus. In het gezin werden eind 18e eeuw drie zoons geboren waarvan de twee oudste zoons naar Amsterdam vertrokken. De jongste zoon, de grootvader van Truida, vertrok naar Groningen.


Afbeelding rechts boven: Een schilderij van voor 1884 met de toen nog niet gedempte gracht van de Nieuwezijds Voorburgwal. Op de achtergrond het Koninklijk Paleis op de Dam in het centrum van Amsterdam.
 




Afbeelding links: Uitsnede van een kaartje waarop  Crapendorf ten noord-westen van Cloppenburg staat aangegeven.



De schrijvers en schrijfsters van de gedichten:

Truida haar album bevat 24 gedichten in de talen Nederlands, Duits, Frans en Engels waaruit eveneens de goede ontwikkeling van de kringen waarin Truida verkeerde mag worden aangenomen. Aangenomen dat de meeste schrijfsters omstreeks hetzelfde jaar als Truida zijn geboren heb ik hun geboortes in de periode 1876 t/m 1880 gezocht. Vanwege het ontbreken van geboortes van meisjes met dezelfde naam in deze periode mag worden aangenomen dat de meeste gevonden gegevens van de betreffende schrijfsters der gedichten zijn.


Elisabeth (tante), Elberfeld (Wuppertal), januari 1890, Duits gedicht.

Onbekende persoon, Amsterdam 5 februari 1893, Duits gedicht.

Maria, Amsterdam 23 december 1900, Nederlands gedicht.

? Salon, Amsterdam 25 januari 1893, Engels gedicht.

Elise Sinnige, Amsterdam 20 januari 1893 (14 jaar), Nederlands gedicht.
Elisabeth Bernardina Maria Sinnige, geboren 19 december 1878 te Amsterdam, dochter van Johannes Henricus Agatiris Sinnige (51 jaar) wonende aan de Marnixkade no.82 te Amsterdam en Catharina Joanna Maria Kohring.

Jenny Hanlo, Amsterdam 26 januari 1893 (12 jaar), Nederlands gedicht.
Johanna Alphonsa Maria Hanlo, geboren 27 mei 1880, dochter van Jan George Maria Hanlo, med. Doctor (49 jaar) wonende aan de Singel no 106 te Amsterdam en Maria Christina Reinalda Heerkens.

Silla Wubbe, Amsterdam 2 februari 1893, Engels gedicht.

Leny Schmitz, Amsterdam 26 januari 1893 (13 jaar), Nederlands gedicht.
Helena Agnes Christiane Schmitz, geboren 28 maart 1879 te Amsterdam, dochter van Johann Baptist Schmitz, kantoorbediende (35 jaar) wonende aan de Achterburgwal no 33 te Amsterdam en Maria Catharina Rüphan.

Paula van Bree, Amsterdam 27 januari 1893 (13 jaar), Duits gedicht.
Paulina Sophia Hermina van Bree, geboren op 29 april 1879 te Amsterdam, dochter van Johannes Hermannus Petrus van Bree, med. doctor, wonende aan de Herengracht no 224 te Amsterdam 1847-1886 en Caroline Elisabeth Anna Schwartz.

Luze Bakker, Amsterdam 27 januari 1893 (12 jaar), Nederlands gedicht.
Louisa Catharina Maria Bakker, geboren 12 februari 1880 te Amsterdam, dochter van Jacob Hermannus Franciscus Bakker (29 jaar) wagenmaker, wonende aan de Vinkenstraat no 199 te Amsterdam en Hermina Maria Johanna Veerman.

Helena van Pelt, Amsterdam 6 februari 1893 (13 jaar), Nederlands gedicht.
Helena Maria Hendrika van Pelt, geboren 19 januari 1880 te Amsterdam, overleden te Nederweer op 10 juni 1961 (81 jaar), dochter van Felix Jan Augustinus Hubertus van Pelt. Leerkoper wonende aan de Warmoesstraat no 40 te Amsterdam en Wilhelmina Maria van der Heijden.

Emerence van Cranenburgh, Amsterdam 12 februari 1893 (14 jaar), Frans gedicht.
Emerence Felicite Alphonsine Maria Cranenburgh, geboren op 4 augustus 1878 te Amsterdam, aldaar overleden op 8 november 1909, dochter van Hendrik Petrus van Cranenburgh en Maria Josephine van Wayenburg. Haar vader was lid van de firma E. en H. van Cranenburgh, kassiers te Amsterdam en regent van het R.K. Jongensweeshuis.

Eeline Sovel, Amsterdam 7 februari 1893, Frans gedicht.

Anna Schäfer    , omstreeks 10 februari 1893, 13 jaar), Nederlands gedicht.
Anna Elisabeth Maria Schäfer, geboren 23 augustus 1879 te Amsterdam, dochter van Hermann Heinrich Joseph Schäfer (35 jaar), koopman wonende aan de Rozengracht no. 4 te Amsterdam en Anna Elisabeth Maria Harmsen.

 Mathilde Hinke, Amsterdam 16 februari 1893 (14 jaar), Duits gedicht.
Mathilda Henriëtte Maria Theresia Hinke, geboren 1 november 1878 te Amsterdam, dochter van Caspar Carl Gustav Hinke (36 jaar) commissionair, wonende aan de Keizersgracht no 656 te Amsterdam en Catharina Francisca Maria Louisa van den Berg.

M. Meddens,     Amsterdam 20 februari 1893 (14 jaar), Nederlands gedicht.
Maria Anna Elisabeth Meddens, geboren 27 september1878 te Amsterdam, overleden op 8 juni 1954 te Alphen a/d Rijn (75 jaar), dochter van Bernardus Joannes Hermannus Mattheus Meddens, winkelier, wonende aan de Kalverstraat no 108 te Amsterdam en Maria Hubertina Elisabeth Lexis. Maria heeft evenals Truida Groninger voorouders die oorspronkelijk uit Duitsland afkomstig zijn. De stamvader Aldricus Meddens kwam omstreeks 1740 van het Duitse plaatsje Fullen bij Meppen naar Groningen, waar hij op 2 juli 1743 trouwde met Anna Smits.

Truida haar tante Anna Maria Antonetta Geertruida Holthaus (1844-1933) trouwde 30 november 1871 in Groningen met Rudolphus Bernardus Gerardus Meddens (1837-1902). Ook een nazaat van Aldricus Meddens. Zijn achterneef Jacobus Antonius Maria Meddens 1874-1943 was directielid van de kledingfirma Meddens & Zn. Te Rotterdam. Omstreeks 1900 was de familie Meddens eigenaar van landgoed Heidenheim (bij Vries). Meddens was fabrikant en handelaar in textiel. In Groningen bezat hij ook nog een tapijtenhandel. Uit de door Meddens aangevraagde bouwvergunningen blijkt dat hij Heidenheim heeft uitgebreid. Zo vroeg hij in 1917 vergunning aan voor het bouwen van een overdekte manege met de binnenwerkse maten 20 x 15 meter. De manege is nog intact, zij het dat hij niet meer als zodanig wordt gebruikt. In de manege is een balkon gebouwd, van waaruit men de verrichtingen in de manege kon bekijken. Aan de manege is tevens het koetshuis gebouwd. Dochter Hendrika Johanna Antonia Meddens (1902-) trouwde met vliegenier Evert van Dijk (1893-1986). Hij was een van de deelnemers aan de vliegwedstrijd naar Australië, die bekend is als "de Melbournerace". In zijn verkeringstijd kwam hij regelmatig met zijn vliegtuigje bij de familie Meddens op bezoek en gebruikte daarbij het weiland naast de oprijlaan als start- en landingsbaan.

Afbeelding rechts boven: Bezoek van koningin Emma en prinses Wilhelmina op 24 juni 1892 aan de renbaan op landgoed Vogelzang van de familie Meddens tijdens de officiële opening. De harddraverijen en wedrennen  werden georganiseerd door de in 1886 opgerichte Groninger Harddraverij- en renvereniging (uit: Glimmer 'lei, dorpskrant voor Glimmen en Omstreken, januari 2010). De koningin werd ontvangen door het dagelijks bestuur J.E. Scholten (voorzitter) H. Helder Pzn. (secretaris), Leo Holthaus (penningmeester) en mr. B. ten Bruggen Cate, allen uit Groningen. J. Bieruma Oosting van Oranjewoud, R. Bloembergen Ezn. van Leeuwarden, J. Blom te Meppel en jhr. mr. L.A.S.J. de Milly van Heiden Reinestein, van Zuidlaren (Nieuwsblad van het Noorden 29-06-1892).

Afbeelding links: Hendrika Meddens met haar man Evert van Dijk bij zijn ontvangst feestelijke ontvangst als  oceaanvlieger in 1930 op Schiphol (bron: Het geheugen van Nederland). Afbeelding rechts: Foto in het Nieuwsblad van het Noorden van 8 augustus 1930 met als bijschrift "Na de vermoeiende huldigingsfeestelijkheden genieten de heer en mevrouw Van Dijk met hun dochtertje op het buiten goed Heidenheim bij Vries van een welverdiende rust"

Truida haar oom Leo, Leonardus Julius Maria Arnoldus Holthaus was winkelier en manufacturier aan de Vismarkt in Groningen. Hij werd op 22 mei 1852 te Groningen geboren als zoon van Johann Arnold Josephinus Holthaus (koopman en manufacturier) en Geertruida Maria Koopmans. Samen met Julius Oppenheim, J.E. Scholten en Alberda van Ekenstein werd hij in 1896 eigenaar van de Groninger tramweg-onderneming (paardetram). Op 75 jarige leeftijd (17-11-1927) overleed Leo Holthaus, wiens naam in de kringen der paardensport van oudsher een bekende klank had. Hij behoorde tot de groep van mensen, die de harddraverij in onze stad populair hebben gemaakt. Zelf heeft hij indertijd meegereden en had eigen dravers op de banen. Speciaal in verband met zijn werkzaamheden voor de Langebaan-draverijen in Vogelzang (De Punt) is hij indertijd benoemd tot erelid der Harddraverij-Vereniging, waarvan hij indertijd ook bestuurslid is geweest. Aldus een advertentie in het Nieuwsblad van het Noorden van 18 november 1927.
Johanna Bonnike, Amsterdam 17 februari 1893 (15 jaar), Frans gedicht.
Emilia Maria Johanna Alphonsina Bonnike, geboren op 16 augustus 1881 te Amsterdam, overleden te Utrecht op 14 oktober 1948, dochter van Antonius Maria Augustinus Bonnike en Maria Josephina Elisabeth Rohling. Haar vader was directeur van Loodgieterij de Oude Loodmijn, lid St. Caecilia-College, lid bestuur Vereeniging tot Weldadigheid van d. en Allerheiligsten Verlosser, regent R.K. Maagdenhuis en regent St. Elisabeth-Gesticht.

A. Janssen, 21 februari 1893, Frans gedicht.

Agnes, 13 maart 1898 (15 jaar), Frans gedicht. Er zijn een paar meisjes in de betreffende periode te Amsterdam geboren met de naam Agnes, maar vanwege het weg laten van haar familienaam lijkt het mij waarschijnlijk dat het hier om Truida haar zuster Agnes gaat.
Agnes Carolina Henriette Maria Holthaus, geboren 23 juni 1882 te Amsterdam.

Afbeelding rechts: Het begin van het gedicht dat Agnes in het album schreef. Het is niet duidelijk of de met de hand geschilderde versiering van haar afkomstig is, of dat deze al in het album aanwezig was. Verder komen in het album geen geschilderde illustraties voor. Aan het begin van het album zijn twee fraaie steendrukken ingevoegd (zie de afbeeldingen hierboven).

H. Veraart, 19 februari 1893 (13 jaar), Frans gedicht.
Henriette Maria Bernardina Veraart, geboren 8 september 1879 te Amsterdam, overleden te Beverwijk op 8 maart 1944, dochter van Josephus Johannes Veraart (38 jaar), expediteur, wonende aan de Nieuwe Zijds Kolk no.27 te Amsterdam en Christina Bernardina Maria Röholl.

A. Holthaus (broer), Amsterdam 12 maart 1893 (12 jaar), Nederlands gedicht.
Carolus Johannus Arnoldus Josephus Holthaus, geboren 24 juli 1880 te Amsterdam.

E. Amsterdam 25 september 1898 (10 jaar), Duits gedicht.
mogelijk broer Josephus Emanuel Maria Johannes Holthaus, geboren 7 oktober 1887 te Amsterdam.

Leo Holthaus (broer), Amsterdam 26 december 1900 (16 jaar), Nederlands gedicht.
Aloisius Leonardus Ignatius Josephus Holthaus, geboren 7 juli 1884 te Amsterdam.

Marie Maehler (tante), Amsterdam 19 januari 1901 (34 jaar), Nederlands gedicht.
Maria Bernardina Frederika Mahler, (zuster van haar moeder) geboren 20 september 1866 te Amsterdam.


Home