Het Heksenproces

De eigenerfden Geert Aickes Stroedingh, Aicke Wilckes Aijsinck en Hidde Geerts Coops zullen zich in 1597 niet gerealiseerd hebben dat een nazaat van hen ooit ging trouwen met de nazaat van de van hekserij beschuldigde Wipke Tyarcks. Hierdoor werd de voormoeder van hun eigen nazaten berecht.

In bovenstaande 4 stamreeksen valt op dat in de reeks van Wipke Tyarks (14 generaties), een generatie gemiddeld  28 jaar, en de stamreeks van Geert Aickes Stroeding (11 generaties) het gemiddelde 36 jaar per generatie is. Dit verschil ontstaat doordat meer of minder telgen uit een reeks op jongere of oudere leeftijd huwen, en of tot het jongste of oudste kind uit een gezin behoren. 

Nu zou je denken dat in een beperkt gebied als Westerwolde, over een periode van 389 jaar, de kans vrij groot is dat mijn vader ook van één der eigenerfde afstamt, of mijn moeder van Wipke Tyarcks. Dit is echter niet het geval, en mede daardoor des te opmerkelijker.

Wipke Tyarks (ook wel Wipke Boelens genoemd)

In het begin van 1597 wordt Wipke Boelens (82 jaar oud) gevangen gezet door de drost Jacob Enthens van Wedde. Dit zal een gevolg zijn geweest van de martelingen van Alke Engels en Johanna Lubberts, die gedwongen werden namen te noemen van andere heksen. zij werden tot de dood veroordeeld en op 17 februarie 1597 op de brandstapel gezet en verbrand. De tragedie begint als omstreeks juli/augustus 1596 Caspara, de vrouw van pastor Ludolphus Anthony van Blijham een appel krijgt van Alcke Engels, die zij vervolgens aan haar dochter Trijntje geeft. Als Trijntje 13 weken later ziek wordt en dreigt te sterven, denken de pastor en zijn vrouw dat de appel de oorzaak hiervan is. Zij verspreiden het gerucht dat Alcke hun dochter heeft betoverd en dat de appel vergiftigd zou zijn. 

Wipke is de zuster van de richter der beide Oldambten Dodo T'Jarcx. Bij ondervraging van haar zoons Eitko Udens, Buntke Udens te Bellingwolde uit haar eerste huwelijk en Sijpko Boelens te Blijham uit haar tweede huwelijk, blijkt dat de drost heeft gezegd dat zij Anna Berendt Veersen's kind had betoverd. De richter Henrich Schinckel meent echter dat Johanna Lubberts haar zou hebben beschuldigd. Wipke wordt op de 21 februari 1597 samen met Hemme Aeldricks ter tortuur gesteld en blijkt ernstig te zijn gepijnigd. 

Zij is zelfs tweemaal achter elkaar gefolterd, gerekt en gegeseld, waardoor zij zodanig letsel opgelopen heeft, dat richter Hendrich Schinckel daarover "betuegede na Wipke Boeles uthgestandene pijne wol gesien tho hebben, dat hoere armen also hen gehangen, als off sie die niet roeren conde offte reppen, unde were oock sunsten so swack op die beenen gewesen, dat sie wederomme ter plaetzen geleijt worden sij". Omdat zij niet gauw genoeg bekende werd ook nog "op allen oorden ende plaetzen hares lichams het haer" afgesneden. 

Ten einde haar vrij te krijgen schijnt de drost 1000 gulden te hebben verlangd. Sijpke Boelens heeft met de drost onderhandeld en heeft hem 50 daler en een schuldbekentenis van 400 daler gegeven, die de drost nog steeds in zijn bezit zou hebben. Toen hun moeder Wipke uit de gevangenis kwam was zij ten gevolge van haar ondervraging kreupel en lam in haar armen en benen. Haar zoon Sijpke Boelens heeft 30 daler moeten betalen aan de chirurgijn Mr. Jorgen te Winschoten om zijn moeder beter te maken.

Anton Tiktak maakte in 2012 een documentaire over de geschiedenis van de burcht in Wedde  historia-oppidi-weddani  dat onder meer gaat over de vele burchtheren van het 'Huis te Wedde', beruchte heksenprocessen en het startpunt van de Slag bij Heiligerlee.

Voor een uitvoerige beschrijving over de Westerwoldse heksenprocessen verwijs ik naar het 8e deel van "Westerwolders en hun woningbezit van 1568 tot 1829", het kerspel Wedde, deel 1, de marke Wedde, door: C.J. en R.M.A. Wegman, blz.43 t/m 68.